Tác giả: Chinh Tâm

“Người đời nay không hiểu được những nghĩa lý ấy, do sự hiểu biết nông cạn của mình nên chỉ lấy những việc làm theo hình tướng mà cho là công đức, tốn kém biết bao nhiêu tiền của; đắp tượng, xây tháp uổng phí sức người; dốc lòng hết sức cũng chỉ tự làm tổn hại bản thân, mê hoặc người khác, chẳng biết là rất đáng hổ thẹn, biết bao giờ được giác ngộ? Thấy pháp hữu vi thì hết lòng đắm chấp, nghe nói đến pháp vô vi thì ngớ ngẩn, mê muội. Chỉ tham những điều lành nhỏ nhoi trước mắt, nào biết được nỗi khổ lớn mai sau? Tu học như thế chỉ tự mình nhọc công phí sức, bỏ chánh theo tà, ai bảo là được phước?” Bồ Đề Đạt Ma Sư Tổ

THIẾU THẤT LỤC MÔN YẾU CHỈ

Đệ Nhị Môn Phá Tướng Luận

(Luận về việc dẹp bỏ những cái hình tướng bên ngoài để trở về bản tâm)

Giảng luận: Bồ Đề Đạt Ma

Dịch giả: Nguyễn Minh Tiến

Biên tập: Phathocnguyenthuy.com

Phần 2: Luận về Xây Chùa, Đúc Tượng, Lễ Lạy

Hán Văn: Ngôn già-lam giả, Tây quốc ngữ, thử độ phiên vi thanh tịnh địa dã. Nhược vĩnh trừ tam độc, thường tịnh lục căn, thân tâm trạm nhiên, nội ngoại thanh tịnh, thị danh tu tạo già-lam. 

Việt dịch: Trong ngôn ngữ Tây quốc (Ấn Độ) Già-Lam (स्तूप, stūpa, hay chùa tháp) có nghĩa là muốn chỉ nơi thanh tịnh. Nếu trừ dứt ba độc, sáu căn thường trong sạch, thân tâm vắng lặng an nhiên, trong ngoài đều thanh tịnh, như vậy gọi là tạo sửa chùa tháp.

—

Nhiễu tháp hành đạo giả, tháp giả thị thân dã. Đương tu giác hạnh tuần nhiễu thân tâm, niệm niệm bất đình, danh vi nhiễu tháp. Kim thời thế nhân bất hội thử lý, tằng bất nội hành, duy chấp ngoại cầu, tương chất ngại thân nhiễu thế gian tháp. Nhật dạ tẩu sậu, đồ tự bì lao, nhi ư chân tánh, nhất vô lợi ích.

Như nói đi quanh tháp để tỏ lòng cung kính, thì tháp đó tức là chỉ cho thân. Cho nên cần phải tu hạnh tỉnh giác, thường quán xét thân tâm, niệm niệm không dừng nghỉ. Như thế gọi là đi quanh tháp tỏ lòng cung kính. Người đời nay không hiểu được ý nghĩa đó, trong tâm chẳng tu tỉnh giác, chỉ hướng cầu bên ngoài, dùng cái thân vật chất ngăn ngại để đi quanh nhiễu tháp thế gian, cho nên nhọc nhằn suốt ngày đêm mà tự tánh chân thật chẳng được chút ích lợi gì.

—

Hựu lục thời hành đạo giả, sở vị lục căn chi trung ư nhất thiết thời thường hành Phật đạo, tu chư giác hạnh, điều phục lục căn, trường thời bất xả, danh vi lục thời hành đạo.

Chỉ xét kỹ theo đó thì thấy ngay là không hợp lý. Còn nói việc ngày đêm sáu thời đi quanh cung kính1, ấy là trong sáu căn lúc nào cũng làm theo pháp Phật, thường tu các hạnh tỉnh giác, điều phục sáu căn không lúc nào buông thả. Như thế gọi là sáu thời đi quanh cung kính.

1Nguyên tác dùng hai chữ hành đạo (行道), xưa nay vẫn thường bị hiểu sai theo nghĩa là “thực hành đạo lý“. Thực ra, hành đạo ở đây mang nghĩa là “đi trên đường”, và ý nghĩa được dùng của cụm từ này liên quan đến một tập quán của người Ấn Độ vào thời đức Phật. Để tỏ lòng cung kính đối với một người hay một đối tượng thờ kính, người ta thường đi quanh người hay đối tượng ấy nhiều vòng theo chiều từ trái sang phải. Cách đi để tỏ lòng cung kính như thế cũng gọi là “đi nhiễu”, như trong cụm từ “nhiễu tháp”.

—

Chú tả hình tượng giả, tức thị hậu chư tổ nhất thiết chúng sanh cầu phật đạo dã. Sở vị tu chư giác hạnh, bàng pháp tượng chân dung diệu tướng, khởi vị chú tả kim đồng chi sở tác hồ. Thị cố cầu giải thoát giả, dĩ thân vi lô, dĩ pháp vi hoả, dĩ trí huệ vi xảo tượng, dĩ tam tụ tịnh giới, lục ba-la-mật dĩ vi mô quỹ, dung luyện thân trung chân như Phật tánh, biến nhập nhất thiết giới luật mô trung, như giáo phụng hành, nhất vô lậu khuyết, tự nhiên thành tựu chân dung chi tượng. Sở vị cứu cánh trường trụ vi diệu sắc thân, bất thị hữu vi bại hoại chi pháp. Nhược nhân cầu đạo, bất giải như thị chú tả chân dung, bằng hà triếp ngôn công đức?

Nói đúc vẽ hình tượng là các chư tổ đời sau muốn chỉ cho phương tiện hướng cầu con đường giác ngộ của hết thảy chúng sanh. Soi theo đó để tu mọi hạnh giác ngộ, phản ảnh bởi pháp tướng qua dung mạo toát lên tánh chân thật giúp diệu hóa các tướng, đâu phải là việc đúc vẽ bằng những thứ như vàng, đồng? Cho nên người cầu đạo giải thoát lấy thân làm lò đốt, lấy pháp làm lửa nóng, lấy trí huệ làm thợ khéo, lấy ba nhóm giới thanh tịnh cùng với sáu pháp ba-la-mật làm khuôn đúc để mà đúc luyện (tôi luyện) Phật tánh chân như trong tự thân, nhập thành hết thảy mọi khuôn phép giới luật. Vâng làm theo đúng lời Phật dạy, không hề sai sót, tự nhiên thành tựu được tướng chân thật. Đó là sắc thân rốt ráo vi diệu thường còn, chẳng phải là pháp hữu vi hoại nát. Nếu người cầu đạo không hiểu được ý nghĩa của việc đúc vẽ hình tượng như vậy, thì do đâu có thể nói là được công đức?

—

Hựu lễ bái giả, đương như pháp dã, tất tu lý thể nội minh, sự tuỳ quyền biến. Hội như thị nghĩa, nãi danh y pháp. Phù lễ giả, kính dã. Bái giả, phục dã. Sở vị cung kính chân tánh, khuất phục vô minh, danh vi lễ bái.

Lại nói về việc lễ lạy, cần phải theo đúng như chánh pháp. Lý trong tâm phải luôn sáng rõ, sự bên ngoài phải biết tùy hoàn cảnh mà thay đổi thích hợp. Hiểu được ý nghĩa như thế mới gọi là theo đúng như chánh pháp. Lễ tức là cung kính, lạy tức là khuất phục. Đó là nghĩa cung kính đối với chân tánh, khuất phục sự ngu si tăm tối, như vậy gọi là lễ lạy.

—

Nhược năng ác tình vĩnh diệt, thiện niệm hằng tồn, tuy bất lý tướng, danh vi lễ bái. Kỳ tướng tức pháp tướng dã. Hậu Chư Tổ dục linh thế tục biểu khiêm hạ tâm, diệc vi lễ bái nhất thời phương tiện. Giác ngoại minh nội, tánh tướng tương ưng. Nhược phục bất hành lý pháp, duy chấp ngoại cầu, nội tắc phóng túng tham si, thường vi ác ngiệp, ngoại tức không lao thân tướng, trá hiện oai nghi, vô tàm ư thánh, đồ cuống ư phàm, bất miễn luân hồi, khởi thành công đức?

Nếu như có thể mãi mãi dứt được tánh ác, gìn giữ niệm lành thường còn, tuy chẳng lưu tâm đến hình tướng cũng gọi là lễ lạy. Tướng lễ lạy ấy là pháp tướng. Các Tổ sau nầy vì muốn cho người thế tục tỏ lòng khiêm hạ nên cũng dùng việc lễ bái tạm làm phương tiện. Bên ngoài rõ biết, bên trong sáng tỏ, tánh và tướng cùng tương hợp với nhau. Nếu không làm theo đúng pháp như thế, chỉ mê chấp cầu hình tướng bên ngoài, trong lòng buông thả những tham lam, ngu si, thường làm các nghiệp ác, thì ngoài chỉ nhọc nhằn thân xác vô ích, giả hiện vẻ uy nghi, không biết hổ thẹn với bậc thánh, dối gạt kẻ phàm tục, chẳng ra khỏi chốn luân hồi, làm sao lại thành công đức?

—

Sở dĩ kim nhân vô năng giải ngộ, thiết kiến kim thời thiển thức, duy tri sự tướng vi công, quảng phí tài bảo, đa thương thuỷ lục, vọng doanh tượng tháp. Hư dịch nhân phu, tích mộc điệp nê, đồ thanh họa duyên. Khuynh tâm tận lực, tổn kỷ mê tha, vị giải tàm quý, hà tằng giác ngộ? Kiến hữu vi tắc cần cần ái trước, thuyết vô vi tắc ngột ngột như mê. Thả tham hiện thế chi tiểu từ, khởi giác đương lai chi đại khổ. Thử chi tu học, đồ tự bì lao, bội chánh quy tà, thuỳ ngôn hoạch phước? 

Người đời nay không hiểu được những nghĩa lý ấy, do sự hiểu biết nông cạn của mình nên chỉ lấy những việc làm theo hình tướng mà cho là công đức, tốn kém biết bao nhiêu tiền của; đắp tượng, xây tháp uổng phí sức người; dốc lòng hết sức cũng chỉ tự làm tổn hại bản thân, mê hoặc người khác, chẳng biết là rất đáng hổ thẹn, biết bao giờ được giác ngộ? Thấy pháp hữu vi thì hết lòng đắm chấp, nghe nói đến pháp vô vi thì ngớ ngẩn, mê muội. Chỉ tham những điều lành nhỏ nhoi trước mắt, nào biết được nỗi khổ lớn mai sau?1 Tu học như thế chỉ tự mình nhọc công phí sức, bỏ chánh theo tà, ai bảo là được phước?

   1Điều  lành nhỏ nhoi trước mắt tức là những việc thiện theo pháp hữu vi, dù có quả báo tốt nhưng chẳng giúp gì cho việc giải thoát. Nỗi khổ lớn mai sau tức là vòng sinh tử luân hồi triền miên chẳng dứt.

—

Đãn năng nhiếp tâm nội chiếu, giác quán ngoại minh. Tuyệt tam độc vĩnh sử tiêu vong, bế lục tặc bất linh xâm nhiễu. Tự nhiên hằng sa công đức, chủng chủng trang nghiêm, vô số pháp môn, nhất nhất thành tựu. Siêu phàm chứng thánh, mục kích phi dao. Ngộ tại tu du, hà phiền hạo thủ.

Chỉ cần có thể thâu nhiếp được tâm, soi chiếu bên trong, tỉnh thức rõ biết sáng tỏ bên ngoài, tham sân si vĩnh viễn dứt tuyệt, ngăn giữ sáu căn chẳng để cho ngoại trần quấy nhiễu, thì tự nhiên vô số công đức thảy đều trang nghiêm, vô số pháp môn thảy đều thành tựu, vượt phàm chứng thánh thấy ngay trước mắt, ngộ đạo trong giây lát, đợi chi đến lúc bạc đầu?

Lời mở đầu

Một thời, Đức Thế Tôn trú ở Kosambi, tại rừng Simsapà. Ngài lấy tay nhặt lên một ít lá Simsapà, rồi bảo các Tỳ khưu:

– “Này các Tỳ khưu, quý vị nghĩ thế nào, cái gì là nhiều hơn, số lá Simsapà mà Ta nắm lấy trong tay, hay số lá trong rừng Simsapà?”.

– “Bạch Thế Tôn, số lá Simsapàmà Ngài nắm lấy trong tay thật là quá ít, còn số lá trong rừng Simsapà thật là quá nhiều”.

– “Này các Tỳ khưu, cũng giống như những gì Ta đã biết rõ mà không giảng dạy cho quý vị thật là quá nhiều; còn những gì mà Ta đã giảng dạy thật là quá ít. Tại sao Ta không giảng dạy tất cả những điều ấy? Bởi vì có những điều không liên hệ đến mục đích, không phải là căn bản cho đời sống thanh cao, không đưa đến yếm ly, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết bàn. Do vậy, Ta không giảng dạy những điều ấy.”

Phật dạy giáo pháp giác ngộ đều nằm trong tầm tay của chúng ta, chỉ tại chúng ta chưa biết cách nắm bắt nên cứ tìm cầu (xem, nghe, đọc…) lung tung trong sự hỗn loạn của thời mạt pháp này, xa dần nguồn cội gốc rễ kéo theo việc chúng ta bị rối loạn. Thiết mong chúng ta cùng đọc thật kỹ cửa thứ 2: Phá Tướng Luận trong Thiếu Thất Lục Môn Yếu Chỉ của tổ Đạt Ma, sẽ giúp chúng ta giải nhiều điều vướng mắc của Pháp và hình tướng.

THIẾU THẤT LỤC MÔN YẾU CHỈ

Đệ Nhị Môn Phá Tướng Luận

(Luận về việc dẹp bỏ những cái hình tướng bên ngoài để trở về bản tâm)

Giảng luận: Bồ Đề Đạt Ma

Dịch giả: Nguyễn Minh Tiến

Biên tập: Phathocnguyenthuy.com

“Ta vốn đến Trung Quốc

Truyền giáo cứu mê tình

Một hoa khai năm cành

Kết quả tự nhiên thành”

Phần 1: Luận về Pháp Tu

Hán văn

Vấn: Nhược phục hữu nhân chí cầu phật đạo, đương tu hà pháp tối vi tỉnh yếu?

Đáp: Duy quán tâm nhất pháp, tổng nhiếp chư pháp, tối vi tỉnh yếu.

Việt dịch

Hỏi: Với người có chí cầu tìm đường giác ngộ, thì pháp tu như thế nào tránh phí công mà nắm được chỗ quan trọng, thiết yếu nhất?

Đáp: Chỉ có một pháp quán tâm bao gồm được hết thảy các pháp, đó là pháp tu ít công sức mà vẫn nắm được chỗ quan trọng, thiết yếu nhất.

—

Vấn: Hà nhất pháp năng nhiếp chư pháp.

Đáp: Tâm giả vạn pháp chi căn bản, nhất thiết chư pháp duy tâm sở sanh. Nhược năng liễu tâm tắc vạn pháp câu bị. Do như đại thọ, sở hữu chư điều cập chư hoa quả, giai tất y căn nhi thủy sanh, cập phạt thọ khử căn nhi tất tử. Nhược liễu tâm tu đạo, tắc tỉnh lực nhi dị thành. Bất liễu tâm nhi tu đạo, tắc phí công nhi vô ích. Cố tri nhất thiết thiện ác giai do tự tâm. Tâm ngoại biệt cầu, chung vô thị xứ.

Hỏi: Vì sao chỉ một pháp lại có thể bao gồm hết thảy các pháp.

Đáp: Tâm vốn là gốc của vạn pháp. Hết thảy các pháp đều do tâm sinh ra. Hiểu thấu được tâm thì vạn pháp đều gồm đủ. Cũng như cây lớn, bao nhiêu cành nhánh, hoa quả, ban đầu thảy đều do nơi gốc rễ mà sinh ra. Khi muốn chặt cây, chỉ dứt rễ đi thì cây chết. Người tu đạo nếu rõ được tâm thì dùng ít sức mà dễ đạt kết quả, còn như chẳng hiểu được tâm thì chỉ phí công vô ích. Vì thế, hết thảy các việc thiện ác đều do nơi tâm mình, lìa tâm ra mà cầu tìm thì không đâu có được.

—

Vấn: Vân hà quán tâm xưng chi vi liễu?

Đáp: Bồ-tát ma-ha-tát hành thâm bát-nhã ba- la-mật-đa thời, liễu tứ đại, ngũ ấm bản không, vô ngã. Liễu kiến tự tâm khởi dụng, hữu nhị chủng sai biệt.

Vân hà vi nhị? Nhất giả tịnh tâm. Nhị giả, nhiễm tâm. Thử nhị chủng tâm pháp giới tự nhiên, bản lai câu hữu. Tuy ly giả duyên hiệp hổ tương đãi. Tịnh tâm hằng nhạo thiện nhân. Nhiễm thể thường tư ác nghiệp. Nhược bất thọ sở nhiễm, tắc xưng chi vi thánh, toại năng viễn ly chư khổ, chứng Niết- bàn lạc. Nhược tuỳ nhiễm tâm tạo nghiệp, thọ kỳ triền phú, tắc danh chi vi phàm, trầm luân tam giới, thọ chủng chủng khổ. Hà dĩ cố? Do bỉ nhiễm tâm, chướng chân như thể cố. 

Hỏi: Vì sao nói rằng quán tâm là rõ biết?

Đáp: Thường năng trải tâm tỏa khắp nhờ thực hành lâu dài pháp tu trí huệ nên rõ biết được bốn đại, năm ấm vốn là không, không thật có bản ngã, thấy rõ chỗ khởi dụng của tâm mình tạo thành hai tâm khác biệt.

Sao gọi là hai? Một là tâm trong sạch, hai là tâm nhiễm ô. Hai tâm ấy trong cõi tự nhiên xưa nay cùng sẵn có. Tuy lìa nhau nhưng gặp duyên lại hợp, đối đãi hỗ tương cho nhau. Tâm trong sạch thường ưa thích các nhân lành. Thể nhiễm ô thường nghĩ đến các nghiệp ác. Nếu không bị nhiễm ô, ấy là bậc thánh, liền có thể xa lìa mọi khổ đau, đạt đến chỗ vui Niết-bàn. Còn như theo tâm nhiễm ô mà tạo nghiệp thì bị trói buộc, che lấp, ấy là người phàm, phải trôi lăn trong ba cõi 1, chịu đủ các hình thức khổ não. Vì sao vậy? Đó là do tâm nhiễm ô che lấp đi cái thể của chân như.

      1Đoạn trích dẫn này không được tìm thấy trong kinh Thập địa, nhưng thấy xuất hiện nguyên văn trong Tối thượng thừa luận của Ngũ tổ Hoằng Nhẫn, cũng ghi là trích từ kinh Thập địa, chỉ khác một chữ duy nhất là trọng vân (重雲) thấy viết thành hắc vân ( 黑雲). Không biết là người soạn Thiếu Thất lục môn đã trích từ Tối thượng thừa luận hay ngược lại.

—

Vấn: Thượng thuyết chân như Phật tánh, nhất thiết công đức, nhân giác vi căn, vị thẩm vô minh chi tâm, dĩ hà vi căn?

Đáp: Vô minh chi tâm, tuy hữu bát vạn tứ thiên phiền não tình dục cập hằng hà sa chúng ác, giai nhân tam độc dĩ vi căn bản. Kỳ tam độc giả, tức tham, sân, si thị dã. Thử tam độc tâm, tự năng cụ túc nhất thiết chư ác. Do như đại thọ, căn tuy thị nhất, sở sanh chi diệp, kỳ số vô biên. Bỉ tam độc căn, nhất nhất căn trung, sanh chư ác nghiệp, bá thiên vạn ức, bội quá ư tiền, bất khả vi dụ. Như thị tam độc tâm, ư bản thể trung, ứng hiện lục căn, diệc danh lục tặc, tức lục thức dã.

Do thử lục thức xuất nhập chư căn, tham trước vạn cảnh, năng thành ác nghiệp, chướng chân như thể, cố danh lục tặc. Chúng danh do thử tam độc lục tặc, hoặc loạn thân tâm, trầm một sanh tử, luân hồi lục thú, thọ chư khổ não. Do như giang hà nhân thiểu tuyền nguyên, quyên lưu bất tuyệt, nãi văn di mạn, ba đào vạn lý. Nhược phục hữu nhân, đoạn kỳ bản nguyên, tức chủng lưu giai tức. 

Cầu giải thoát giả, năng chuyển tam độc vi tam tụ tịnh giới, chuyển lục tặc vi lục ba-la-mật, tự nhiên vĩnh ly nhất thiết khổ hải.

Hỏi: Như trên đã dạy rằng tánh giác ngộ là cội gốc của chân như tánh Phật cũng như hết thảy mọi công đức. Chẳng biết tâm vô minh lấy gì làm gốc?

Đáp: Tâm vô minh tuy có tám mươi bốn ngàn phiền não do ham muốn với vô số điều ác, nhưng hết thảy đều do cội gốc là ba độc. Ba độc ấy là: tham lam, sân hận và si mê. Ba tâm độc này bao gồm hết thảy các điều ác. Giống như cây lớn, tuy chỉ một gốc nhưng sinh ra vô số lá cây, cội gốc ba độc này, mỗi mỗi cũng đều sinh ra các nghiệp ác, càng ngày càng nhiều hơn, không thể lấy gì mà so sánh được. Từ trong bản thể của ba tâm độc này ứng hiện thành sáu căn, cũng gọi là sáu giặc, chính là sáu thức đó.

Do nơi sáu thức ấy mà có sự tiếp nhận của các căn, rồi sinh ra sự đắm chấp, tham muốn đối với hết thảy ngoại cảnh, thường tạo thành các nghiệp ác, che lấp bản thể chân như, vì thế mà gọi là sáu giặc. Chúng sinh do nơi ba độc, sáu giặc này mà rối loạn cả thân tâm, chìm đắm trong sanh tử, trôi lăn luân chuyển trong sáu đường, chịu mọi sự khổ não. Giống như sông lớn bắt nguồn từ dòng suối nhỏ. Dòng suối nhỏ mà chảy mãi không thôi nên mới có thể thành ra mênh mông tràn đầy, muôn dặm sóng nước. Nếu như có người lấp đi nguồn suối, thì các dòng nước thảy đều dứt mất.

Người cầu giải thoát có thể chuyển hóa ba độc thành ba nhóm giới thanh tịnh1, chuyển hóa sáu giặc thành sáu ba-la-mật2, khi ấy tự nhiên vĩnh viễn xa lìa biển khổ.

1Ba nhóm giới thanh tịnh (tam tụ tịnh giới), bao gồm: 1.Nhiếp luật nghi giới (攝律儀戒): các điều giới luật giúp người tu nhiếp phục được thân tâm, hình thành các oai nghi. Tùy theo sự phát nguyện khác nhau, có thể là Ngũ giới (năm giới), Thập giới (mười giới) hay Cụ túc giới (250 giới)… 2.Nhiếp thiện pháp giới (攝 善法戒): xem việc tu tập, thực hành hết thảy các điều thiện là giới, nên cũng gọi là Nhiếp thiện phụng hành (衆善奉行). 3.Nhiếp chúng sanh giới (攝眾生戒), cũng gọi là nhiêu ích hữu tình giới (饒益有情戒), xem việc làm lợi ích cho hết thảy chúng sinh là giới. Các nhóm giới này giúp cho người trì giới được thân tâm trong sạch, không cấu nhiễm, nên được gọi chung là tịnh giới.

      2Sáu ba-la-mật(lục-ba-la-mật): sáu pháp tu tập giúp đạt đến sự giải thoát, cũng ví như con thuyền có thể đưa người qua sông. , Ba-la-mật nói đủ là ba-la-mật-đa dịch âm từ tiếng Phạn là pāramitā, Hán dịch nghĩa là đáo bỉ ngạn (到彼岸), có nghĩa là “đến bờ bên kia“. Bờ bên kia là cách nói hình dung để chỉ cảnh giới giải thoát, so với bờ bên này là cảnh giới phàm phu, trần tục. Và khoảng cách giữa hai bờ là con sông mê, chỉ cho sự mê muội do vô minh che lấp của chúng sinh.

—

Vấn: Lục thú tam giới quảng đại vô biên, nhược duy quán tâm, hà do miễn vô cùng chi khổ?

Đáp: Tam giới nghiệp báo duy tâm sở sanh. Bản nhược vô tâm ư tam giới trung, tức xuất tam giới. Kỳ tam giới giả, tức tam độc dã. Tham vi dục giới, sân vi sắc giới, si vi vô sắc giới. Cố danh tam giới. Do thử tam độc, tạo nghiệp khinh trọng, thọ báo bất đồng, phân quy lục xứ, cố danh lục thú. 

Hỏi: Ba cõi, sáu đường rộng lớn vô biên, chỉ theo một pháp quán tâm sao có thể thoát được hết những khổ đau không cùng tận?

Đáp: Nghiệp báo trong ba cõi đều do tâm sinh. Nay nếu có thể vô tâm ở trong ba cõi, liền thoát ra khỏi ba cõi. Ba cõi, tức là ba độc đó. Tham là Dục giới, Sân là Sắc giới, Si là Vô sắc giới. Cho nên gọi là ba cõi. Do nơi ba độc ấy mà tạo các nghiệp nặng nhẹ khác nhau, nhận lấy quả báo khác nhau, chia về sáu cảnh giới mà gọi là sáu đường.

—

Vấn: Vân hà khinh trọng phân chi vi lục?

Đáp: Chúng sanh bất liễu chánh nhân, mê tâm tu thiện, vị miễn tam giới, sanh tam khinh thú.

Vân hà tam khinh thú? Sở vị mê tu thập thiện, vọng cầu khoái lạc, vị miễn tham giới, sanh ư thiên thú. Mê trì ngũ giới, vọng khởi ác tăng, vị miễn si giới, sanh ư nhân thú. Mê chấp hữu vi, tín tà cầu phước, vị miễn si giới, sanh a-tu-la thú. Như thị tam loại, danh tam khinh thú. 

Hỏi: Thế nào là sự nặng nhẹ chia ra sáu đường?

Đáp: Chúng sinh không hiểu được cái nhân thành chánh giác,1 để tâm mê theo việc làm điều thiện, chưa thoát ra khỏi ba cõi, sinh về ba cảnh giới nhẹ.) [1Nhân thành chánh giác: Thiền tông chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật, chính là dạy người hiểu rõ cái nhân thành chánh giác. Tu tập hết thảy các điều thiện, đó là tạo ra thiện nghiệp, tất sẽ nhận lấy thiện báo, nhưng hoàn toàn không thể nhờ đó mà được giải thoát, ra khỏi ba cõi, sáu đường. Chính theo nghĩa này mà tổ Đạt-ma bảo vua Lương Võ Đế là “xây chùa, độ tăng đều không có công đức”, tức là không thể dựa vào đó để cầu giải thoát được. Vì thế, cốt yếu của cả tập luận này cũng không ngoài việc làm rõ cái nhân thành chánh giác, tức là phương cách tu tập để đạt đến sự giác ngộ, giải thoát.

Thế nào là ba cảnh giới nhẹ? Đó là mê theo mười điều thiện, vọng cầu sự khoái lạc, chưa thoát tâm tham, sinh về các cõi trời; mê giữ theo năm giới, vọng sinh lòng thương ghét, chưa thoát tâm sân, sinh về cõi người; mê chấp hữu vi, tin tà cầu phước, chưa thoát tâm si, sinh về cõi a-tu-la. Phân ra ba loại như vậy gọi là ba cảnh giới nhẹ.)

—

Vấn: Vân hà tam trọng thú?

Đáp: Sở vị tòng tam độc tâm, duy tạo ác nghiệp, đọa tam trọng thú. Nhược tham nghiệp trọng giả, đoạ ngạ quỷ thú. Sân nghiệp trọng giả, đoạ địa ngục thú. Si nghiệp trọng giả, đoạ súc sanh thú. Như thị tam trọng thông tiền tam khinh, toại thành lục thú. 

Cố tri nhất thiết khổ nghiệp do tự tâm sanh. Đãn năng nhiếp tâm, ly chư tà ác, tam giới lục thú luân hồi chi khổ tự nhiên tiêu diệt, tức đắc giải thoát.

Hỏi: Thế nào là ba cảnh giới nặng?

Đáp: Đó là theo ba tâm độc mà tạo toàn các nghiệp ác, phải đọa vào ba cảnh giới nặng. Như nghiệp tham nặng thì đọa vào cảnh giới ngạ quỷ. Nghiệp sân nặng thì đọa vào cảnh giới địa ngục. Nghiệp si nặng thì đọa vào cảnh giới súc sanh. Ba cảnh giới nặng này cùng với ba cảnh giới nhẹ đã nói ở trên hợp thành sáu đường.

Do đó mà biết là hết thảy mọi nghiệp khổ đều do tâm sinh. Chỉ cần thâu nhiếp được tâm, lìa bỏ những điều tà ác thì những cảnh khổ trôi lăn luân chuyển trong ba cõi, sáu đường đều tự nhiên diệt mất, liền được giải thoát.

—

Vấn: Như Phật sở thuyết: “Ngã ư tam đại a-tăng- kỳ kiếp, vô lượng cần khổ, phương thành Phật đạo.” Vân hà kim thuyết duy chỉ quán tâm nhi chế tam độc tức danh giải thoát? 

Đáp: Phật sở thuyết ngôn, vô hư vọng dã. A-tăng-kỳ kiếp giả, tức tam độc tâm dã. Hồ ngôn a-tăng-kỳ, Hán danh bất khả số. Thử tam độc tâm, ư trung hữu hằng sa ác niệm, ư nhất nhất niệm trung giai vi nhất kiếp. Như thị hằng sa bất khả số dã, cố ngôn tam đại a-tăng-kỳ. 

Chân như chi tánh, ký bị tam độc chi sở phú cái, nhược bất siêu bỉ tam đại hằng sa độc ác chi tâm, vân hà danh vi giải thoát. Kim nhược năng chuyển tham sân, si đẳng tam độc tâm vi tam giải thoát, thị tắc danh vi đắc độ tam đại a-tăng-kỳ kiếp. Mạt thế chúng sanh, ngu si độn căn, bất giải Như Lai tam đại a-tăng-kỳ kiếp bí mật chi thuyết, toại ngôn thành Phật trần kiếp. Tư khởi bất nghi ngộ hành nhân, thối Bồ-đề đạo.

Hỏi: Phật dạy rằng: “Ta trải qua ba đại a-tăng-kì kiếp, biết bao siêng năng khó nhọc, nay mới thành quả Phật.” Vì sao nay lại nói rằng chỉ theo pháp quán tâm, chế ngự được ba độc đủ gọi là giải thoát?)

Đáp: Lời Phật dạy không sai dối.A-tăng-kì kiếp đó chính là ba tâm độc. Tiếng Phạn nói a-tăng- kì (Asaṃkhya), dịch nghĩa là không thể tính đếm. Trong ba tâm độc ấy có vô số niệm ác, mỗi một niệm đều là một kiếp. Vậy nên số kiếp thật không thể tính đếm, mới nói là ba đại a-tăng-kì.

Tánh chân như đã bị ba độc che lấp, nếu không vượt qua được cái tâm vô số niệm ác độc ấy, thì sao gọi là giải thoát? Nay nếu có thể chuyển hóa ba tâm độc là tham, sân, si thành ba cửa giải thoát1 thì xem như vượt qua được ba đại a-tăng-kì kiếp. Chúng sanh vào thời mạt pháp căn tánh chậm lụt ngu si, không hiểu ra được ý nghĩa sâu kín của “ba đại a-tăng-kì” trong lời Phật dạy, cho rằng thành Phật phải trải qua vô số kiếp. Điều ấy há chẳng phải là làm cho người tu nhầm lẫn sinh nghi mà lùi bước trên đường cầu đạo hay sao?)  1Ba môn giải thoát(Tam giải thoát hay Tam giải thoát môn), Tiếng Phạn (.) là vimokṣa, cũng thường được hiểu là ba cánh cửa giải thoát. Đây là ba phép quán giúp người tu đạt đến sự giải thoát, bao gồm: Không (空, tiếng Phạn: śūn­yatā), Vô tướng (無相, tiếng Phạn: āni­mit­ta) và Vô nguyện (無願, tiếng Phạn: apra­ṇihi­ta).

—

Vấn: Bồ-tát, do trì tam tụ tịnh giới, hành lục ba-la-mật, phương thành Phật đạo. Kim linh học giả duy chỉ quán tâm, bất tư giới hạnh, vân hà thành Phật? 

Đáp: Tam tụ tịnh giới giả, tức chế tam độc tâm dã. Chế tam độc tâm thành vô lượng thiện tụ. Tụ giả hội dã. Vô lượng thiện pháp phổ hội ư tâm, cố danh tam tụ tịnh giới. 

Lục ba-la-mật giả, tức tịnh lục căn dã. Hồ danh ba-la-mật, Hán danh đạt bỉ ngạn. Dĩ lục căn thanh tịnh bất nhiễm lục trần, tức thị độ phiền não hà, chí Bồ-đề ngạn, cố danh lục ba-la-mật. 

Hỏi: Bồ Tát nhờ vâng giữ ba nhóm giới thanh tịnh, thực hành sáu pháp ba-la-mật mới thành quả Phật. Nay dạy người học chỉ theo pháp quán tâm, không tu giới hạnh thì làm sao thành Phật?)

Đáp: Ba nhóm giới thanh tịnh, chính là cái tâm chế ngự được ba độc. Chế ngự được ba tâm độc thì vô số điều lành nhóm lại. Vô số pháp lành đều nhóm lại nơi tâm, nên gọi là ba nhóm giới thanh tịnh.

Sáu pháp ba-la-mật, tức là sáu căn được thanh tịnh. Tiếng Phạn nói ba-la-mật (Pāramitā), dịch nghĩa là “đến bờ bên kia”. Khi sáu căn thanh tịnh chẳng nhiễm sáu trần liền qua khỏi sông phiền não, đến bờ giác ngộ. Vì thế gọi là sáu ba-la-mật.

—

Vấn: Như kinh sở thuyết, tam tụ tịnh giới giả, thệ đoạn nhất thiết ác, thệ tu nhất thiện, thệ độ nhất thiết chúng sanh. Kim giả duy ngôn chế tam độc tâm, khởi bất văn nghĩa hữu quái? 

Đáp: Phật sở thuyết kinh, thị chân thật ngữ. Bồ- tát ư quá khứ nhân trung tu hành thời, vị đối tam độc, phát tam thệ nguyện, đoạn nhất thiết ác, cố thường trì giới, đối ư tham độc. Thệ tu nhất thiết thiện, cố thường tập định, đối ư sân độc. Thệ độ nhất thiết chúng sanh, cố thường tu huệ, đối ư si độc. 

Do trì như thị giới, định, huệ đẳng tam chủng tịnh pháp cố, năng siêu bỉ tam độc thành Phật đạo dã. chư ác tiêu diệt, danh chi vi đoạn. Chư thiện cụ túc, danh chi vi tu. Dĩ năng đoạn ác tu thiện tắc vạn hạnh thành tựu. Tự tha câu lợi, phổ tế quần sanh, danh chi vi độ.

Cố tri sở tu giới hạnh bất ly ư tâm. Nhược tự tâm thanh tịnh, tắc nhất thiết phật độ giai tất thanh tịnh. Cố kinh vân: Tâm cấu tắc chúng sanh cấu, tâm tịnh tắc chúng sanh tịnh. Dục đắc tịnh độ, đương tịnh kỳ tâm, tuỳ kỳ tâm tịnh tắc Phật độ tịnh, tam tụ tịnh giới, tự nhiên thành tựu.

Hỏi: Kinh dạy rằng, người tu ba nhóm giới thanh tịnh là: thề dứt hết thảy mọi điều ác,1 thề tu hết thảy mọi điều thiện,2 thề độ hết thảy chúng sanh.3 Nay chỉ nói riêng việc chế ngự ba tâm độc, há chẳng phải là có chỗ trái với nghĩa kinh hay sao?) 1Tức là Nhiếp luật nghi giới. Nhờ giữ giới mà dứt được hết thảy mọi điều ác, chẳng hạn như: không sát sinh, không trộm cắp…  2Tức là Nhiếp thiện pháp giới.  3Tức là Nhiếp chúng sanh giới hay Nhiêu ích hữu tình giới

Đáp: Kinh điển do Phật thuyết là lời chân thật. Bồ Tát tu hành gieo nhân trước kia, vì đối trị ba độc mà phát ba thệ nguyện. Thệ dứt hết thảy mọi điều ác nên thường giữ giới, đối trị với tham lam. Thệ tu hết thảy mọi điều thiện nên thường tập định, đối trị với sân hận. Thệ độ hết thảy chúng sanh nên thường tu trí huệ, đối trị với si mê.

Do giữ theo ba pháp thanh tịnh là giới, định, huệ như vậy, nên có thể vượt trên ba độc kia mà thành quả Phật. Các điều ác không còn, nên gọi là dứt. Các điều thiện đầy đủ, nên gọi là tu. Đã có thể dứt ác tu thiện thì muôn hạnh đều thành tựu. Lợi mình, lợi người, cứu vớt mọi chúng sanh, nên gọi là đưa người qua bến giác

Do đó mà biết rằng việc tu tập giới hạnh không lìa khỏi tâm. Nếu tâm thanh tịnh thì hết thảy các cõi giác cũng đều thanh tịnh. Vì thế nên trong kinh dạy rằng: Tâm nhiễm ô thì chúng sinh nhiễm ô, tâm thanh tịnh thì chúng sinh thanh tịnh. Muốn được cõi thanh tịnh, tâm phải thanh tịnh. Do tâm thanh tịnh, cõi giác liền thanh tịnh. Ba nhóm giới thanh tịnh tự nhiên thành tựu.

—

Vấn: Như kinh sở thuyết, lục ba-la-mật giả, diệc danh lục độ. Sở vị: bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí huệ. Kim ngôn lục căn thanh tịnh danh ba-la-mật giả, hà vi thông hội? Hựu lục độ giả, kỳ nghĩa như hà?

Đáp : Dục tu lục độ, đương tịnh lục căn, hàng lục tặc. Năng xả nhãn tặc, ly chư sắc cảnh, danh vi bố thí. Năng cấm nhĩ tặc, ư bỉ thanh trần, bất linh phóng dật, danh vi trì giới. Năng phục tị tặc, đẳng chư hương xú, tự tại điều nhu, danh vi nhẫn nhục. Năng chế thiệt tặc, bất tham chư vị, tán vịnh giảng thuyết, danh vi tinh tấn. Năng hàng thân tặc, ư chư xúc dục, trạm nhiên bất động, danh vi thiền định. Năng điều ý tặc, bất thuận vô minh, thường tu giác huệ, danh vi trí huệ. Lục độ giả, vận dã, lục ba-la- mật nhược thuyền phiệt, năng vận chúng sanh đạt ư bỉ ngạn, cố danh lục độ.

Hỏi: Trong kinh có dạy sáu pháp ba-la-mật, cũng gọi là sáu độ. Đó là: bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định và trí huệ. Nay nói rằng sáu căn thanh tịnh là pháp ba-la-mật thì làm sao phù hợp được? Lại còn nói sáu độ đó, ý nghĩa như thế nào?

Đáp: Muốn tu sáu độ, phải làm cho sáu căn thanh tịnh, hàng phục sáu giặc. Buông bỏ được giặc mắt, lìa hết cảnh vật, hình sắc, gọi là bố thí. Ngăn cấm được giặc tai, không buông lung phóng túng theo âm thanh, gọi là trì giới. Hàng phục được giặc mũi, đối với các mùi dù thơm hay thối đều tự điều hòa chẳng xao động, gọi là nhẫn nhục. Chế ngự được giặc lưỡi, không tham đắm các vị ngon ngọt, không mê thích những việc ngâm vịnh, giảng thuyết, gọi là tinh tấn. Khuất phục được giặc thân, đối với các ham muốn xúc chạm của thân thể giữ được sự trong sạch chẳng lay động, gọi là thiền định. Điều phục được giặc ý, chẳng thuận dòng vô minh, thường tu trí huệ giác ngộ, gọi là trí huệ. Sáu độ là phương tiện đưa người sang bến giác. Sáu phép ba-la-mật cũng như thuyền bè, có thể giúp đưa chúng sinh đến được bờ bên kia, nên gọi là sáu độ.

—

Vấn: Kinh trung sở thuyết, Phật linh chúng sanh tu tạo già lam, chú tả hình tượng, thiêu hương tán hoa, nhiên trường minh đăng, trú dạ lục thời, nhiễu tháp hành đạo, trì trai lễ bái, chủng chủng công đức, giai thành Phật đạo. Nhược duy quán tâm tổng nhiếp chư hạnh, thuyết như thị sự, ưng hư vọng dã? 

Đáp: Phật sở thuyết kinh, hữu vô lượng phương tiện, dĩ nhất thiết chúng sanh độn căn hiệp liệt, bất ngộ thậm thâm chi nghĩa, sở dĩ giả hữu vi dụ vô vi. Nhược phục bất tu nội hạnh, duy chỉ ngoại cầu, hy vọng hoạch phước, vô hữu thị xứ.

Hỏi: Trong kinh Phật dạy chúng sinh tạo sửa chùa tháp, đúc vẽ hình tượng, đốt hương, rải hoa, đèn thắp sáng đêm ngày, đi quanh cung kính, ăn chay lễ bái… đủ mọi công đức mới thành quả Phật. Nếu chỉ một phép quán tâm gồm đủ hết các hạnh, vậy lời Phật dạy như trên hẳn là sai dối?

Đáp: Kinh điển do Phật thuyết có vô số phương tiện. Vì hết thảy chúng sanh căn thấp trí hèn, không hiểu được nghĩa lý rất thâm sâu nên mới dùng pháp hữu vi làm ví dụ để nói pháp vô vi. Nếu không tu các hạnh trong tâm, chỉ cầu tìm bên ngoài để mong được phước, thật là vô lý!

Hết phần 1. Đón xem tiếp phần 2: Luận về chùa tháp, đúc tượng, lễ lạy.

Trong những bước đầu tìm hiểu về Phật học hầu như đa số mọi người đều bị vướng mắc rất nhiều về những thuật ngữ Hán Việt chuyên biệt sử dụng xen lẫn trong giáo pháp. Mà sự trói buộc (Nhược tùy ư văn giáo) áp đặt tuân thủ theo bởi do nhiều nguyên nhân:

1. Thời xưa kia chiếu chỉ (pháp lệnh) ban ra của vua chúa được quần thần, chúng dân xem đó như  là “ngôi báu thứ 2” thay mặt vua chiếu lệnh khiến mọi người tự động quỳ mọp để nghinh tiếp và răm rắp tuân thủ một cách bất tư nghì (Quân xử thần tử thần bất tử bất trung)… Đất nước Việt Nam ta ngàn năm nô lệ giặc Tàu nên di truyền tâm thức về sự qui phục tuân thủ rập khuôn theo Hán từ một cách vô thức, tự ám thị vướng kẹt vào văn từ huyễn hảo, dẫn tới hiểu sai giáo pháp là điều không thể tránh khỏi…;

2. Những thế hệ sau tự chế tác theo tư kiến tôn tạo (hệ quả từ việc tu sai đường lạc lối mà sanh ra tà kiến, hoặc rập khuôn theo các vị vua chúa xuất gia -> bị pháp hữu vi và hình sắc chế ngự) -> gây mê hoặc tín đồ, vọng tưởng hướng cầu tướng tượng cảnh sắc bên ngoài (nhập tướng ly tánh) mà đánh mất dần tự tánh (bản tâm) vốn tự tại,  thanh tịnh, hằng vĩ của chính mình -> dẫn đến tà kiến biện thông (ma nói) gây nên sự biến thể dị biệt theo thời gian;

3. Lỗi do người dịch thuật, người giảng lại nhiệt tâm hoặc mê muội, hiểu sai, ngụy tôn(danh vị, học thuật, quyền thế, hình thức đạo mạo), bị năng lượng đen điều khiển, đám đông kích hoạt(đồn thổi, xưng tán),… -> tự tạo nên vòng kim cô trói buộc mãi  lẫn nhau suốt bao đời kiếp. Do đó, muốn tháo gỡ dần hẵn các gút mắc như đã nêu – không cách nào khác – ngoài việc các bạn cần nên cố gắng đọc thật kỹ, hiểu thật rõ ràng nội dung căn bản được trình bày ở phần nầy sẽ giúp cho chúng ta tự hóa giải tốt những điều như sau:

1. Điều vướng mắc thứ nhất

Không bị trói buộc vào những lý luận huyễn hoặc [tín điều tôn giáo ngụy xưng, gán ghép lai tạp pháp thế gian(tâm lý học chiêu an, kỷ năng/bí quyết/túi khôn sống…)], bất bình đẳng trái ngược hoàn toàn với tinh thần Phật học nguyên thủy là trực diện vào lý nghĩa Khổ và Diệt Khổ, ngắn gọn dễ hiểu, bình đẳng, đại chúng, luôn khuyến khích mọi người tự tin, tự lực nơi chính mình và không bày biện hình thức tôn tạo, giáo điều tuân thủ rập khuôn, thề thốt hù dọa nhân/quả, tội/phước, chiêu an tâm lý (gán ghép/lai tạp tâm lý học/bí quyết thành công giúp gở rối tạm thời đối cảnh),  bày biện sắc cảnh hưởng thụ chiêu cảm [thanh nhàn (hư an), vui sướng(hư hỉ lạc), cởi tâm tùy tướng(hư bi, từ, xả)…] thu phục đám đông -> tâm đuổi theo pháp và  thức bị hình sắc chế ngự (lời dạy Tổ Đạt Ma).

Đây chính là điều  – nói đúng hơn là vấn nạn – cố hữu, thủ lậu [phô diễn/xưng tán lục tướng hư minh (an/lạc/hỉ/bi/từ/xả) –> biến tướng thành ma sự quấy rối gây nên đột biến từ nơi ngũ ấm (ngũ thập ấm ma) làm che mờ chủng trí giác ngộ (kiến chư pháp vô tướng cùng chúng sanh đồng thể)… – trích lược Kinh thủ lăng nghiêm (bản Hán dịch của cố Hòa thượng Tuyên Hóa)] khuyến dụ gây mê hoặc rất nhiều người – bị trói buộc vào những lý luận huyễn ảo, tự áp đặt giáo điều tuân thủ, không đúng trọng tâm cốt lõi của giáo pháp (tánh của giáo pháp) là thẳng hướng trực chỉ vào điều duy nhất vào Khổ và Diệt Khổ do sự trói buộc của chư pháp mà ra, đồng thời cách duy nhất là tự chính mình tự tin tự lực tự giải thoát mình thật sự tự do -> tự tại -> tự giác giác tha không gì khác hơn (Như Lai chỉ là người chỉ đường, là thầy thuốc chữa phiền não. Ai tự thắp đuốc để đi thì người ấy thấy, ai uống đúng thuốc thì người ấy hết bệnh, ai ăn người ấy no, ai tu người ấy chứng… Giáo pháp Như Lai là chiếc bè, là bản đồ, là thuốc giải dukkha, là phương tiện. Ai tự chóng chèo, thắp đuốc, dò đường thì người ấy vượt qua, ai tu người ấy chứng…).

Điều trớ trêu đáng nói là những người có trình độ học vấn cao, có trí tuệ, thiện căn tốt nhưng bởi do lười biếng truy cứu giáo pháp giác ngộ (trạch pháp giác chi), ưa thích nương tựa, nhu nhược dựa dẫm, cuốn theo đám đông mê tín dị đoan mà không chịu tự mình vận dụng trí tuệ sẵn có ra để hiểu đúng giáo pháp (chánh tri kiến & tư duy), dẫn đến dễ dàng bị những hạng người trình độ học vấn thấp, căn trí thấp hèn (không thấy tánh, nói pháp sai dối, luôn hô hào xưng tán hình tướng Phật/Bồ tát, thêu dệt nhân/quả/tội/phước), đồng bóng lòe lẹt, ngụy tôn danh vị…điều khiển, trói buộc, làm cho khuất phục. Tự ngoan ngoãn hạ mình tin theo những sáo từ (thuộc làu Hán từ nói như con sáo), xáo từ (xáo trộn gán ghép những thuật ngữ giác ngộ vào những tán chuyện đời thường, phổ tác thơ/nhạc/sớ tụng bi/hài một cách tùy hứng), xảo ngữ hoang tưởng tôn tạo(tự xưng vị, công đức), bày biện hình thức tướng tượng gây mê hoặc đám đông. Tự nguyện kéo theo làm nô dịch và công cụ tuyên truyền đắc lực cho tà pháp, làm việc thất đức mà mê sảng tự kỷ cho đó là công đức!

Điều này giống như chuyện người giỏi sáo tiếng Anh cứ mỗi lời thốt ra đều “đệm móm” những câu dẫn pha tạp hư cấu chuyện đời thường (cóp nhặt/gán ghép kiến thức túi khôn nhân loại, bí quyết thành công, nghệ thuật xử lý tình huống…) + thanh âm kích hoạt (mỹ từ gieo cảm, nhấn giọng logic, xử lý kỹ thuật âm thanh) + bày biện hình thức cao sang quí phái, uy nghi, tôn tạo danh vị + chiêu trò quảng bá(đám đông tuyên truyền, truyền thông lăng xê, dựa dẫm quyền lực) -> dễ dàng thu hút đám đông cả tin mê tín theo rất nhiều!…

Do đó, chúng ta cần phải luôn cẩn trọng phân biệt đâu là pháp thánh nhân ≠ pháp phàm phu và đâu là giác tri kiến ≠ chúng sanh tri kiến.  Phải luôn không xa rời trọng tâm (Tánh) của vấn đề thiết thực là cần phải làm gì, Hiểu đúng điều gì; Phương pháp cần phải tự mình tự lực thực thi ra làm sao để thật sự chấm dứt Dukkha(sanh, lão, bệnh, tử, thất tình, lục dục,…) tức ta hoàn toàn tự tại trở về với tự tánh(vốn vô tướng).

Và chúng ta – những người tu học chân chính – hãy luôn nhớ rằng An Tâm của pháp Giác Ngộ hoàn toàn khác hẳn với liệu pháp kích hoạt xúc cảm tạm thời(Hỉ, An, Lạc, Bi) + chiêu thức gây mê tâm lý dài hạn như: trấn an, sáo điều nhân/quả để chiêu an nghịch cảnh, khuyến khích hỉ ái để chiêu dụ tự nguyện nô dịch cho tướng tượng, ái lạc giả cảnh thế gian…nhất thời theo hình thức. Hãy chớ bị nhầm lẫn giữa An Thân (đuổi theo Pháp Tướng) ≠ An Tâm(Vô Tướng).

Hãy cảnh tỉnh trước “sáo và xáo ngữ” diễn bi ai đánh thức lòng trắc ẩn, kích hoạt phản xạ xúc cảm của thính chúng khiến rơi lệ như mưa, tạp kỷ bi/hài tâm lý gây cười khoái lạc hư cảnh hữu vi, thiêu dệt Hỉ/An/Lạc/Bi, răn dọa sáo điều nhân/quả, soi bói căn số vận mệnh… những thứ đang tràn lan làm mê hoặc rất nhiều người trầm trồ thán phục?!…và ngoan ngoãn lắng lặng nghe theo, học theo cách ấy ngày càng đông đảo, không hiểu rằng, bởi do lười biếng đọc sách truy cứu, đó chỉ là liệu pháp tâm lý học tạm thời của thế gian (kỷ năng sống, bí quyết/túi khôn/mẹo vặt của người đời) mà bất cứ diễn viên nghệ thuật, hát tuồng hay xướng ngôn viên, hùng biện viên chuyên nghiệp hay chuyên viên tâm lý hay thuật thôi miên nào cũng đều có khả năng làm được cả. Qua nghệ thuật vận dụng kỹ năng âm thanh/văn từ trau chuốc/hình thức biểu cảm trương khuếch…gây kích hoạt xúc cảm trắc ẩn đám đông dây chuyền, hoàn hảo đến đổi khiến cho khán thính giả cảm kích tột độ khóc/cười/lụy/lạc khó thể kềm chế… Năng lực diễn xuất thu hút mãnh liệt khiến cho khán thính giả thần tượng hóa nhân vật nhập vai đến độ nhầm tưởng họ (diễn viên, diễn giả) là những siêu nhân, thánh nhân mà họ vừa diễn xuất, truyền đạt, ca tụng!… Rồi nó lại tiếp tục kích hoạt hiệu ứng đám đông lây nhiễm ám thị được gần gủi thần tượng, lòng luôn cảm xúc trào dâng mỗi khi được nhìn thần tượng, nghe thần tượng nói/hát/ngâm/tán thán sắc tướng huyễn hoặc (hữu/vô hình) [Hội chứng SI nghiện huyễn thanh ảo thức] bất luận đúng sai, thậm chí bị thần tượng chỉ trích, mắng chửi, sai khiển thì họ, những thính chúng si thanh/ái tướng, cũng cảm thấy hạnh phúc, tín mê vô thức đến nỗi có thể sẵn sàng hy sinh để được nô dịch… Nào có ngờ đâu chính “khán giả”, “diễn viên/diễn giả thần tượng” kia ngay trong đời thường họ cũng không giải thoát được thất tình, lục dục do bị nhiễm tưởng thường xuyên (tư lương/hệ phược tướng niệm) từ bởi chính vai diễn của họ?!..đồng nghĩa với si thanh ảo thức/tự kỷ siêu nhân cùng cuốn theo đám đông “ngoan mê đồng si” không lối thoát…

Mặt khác, giáo pháp giác ngộ bị suy hóa dần theo thời cuộc chẳng khác nào các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật hiện thời. Cũng vậy: văn hóa dung tục, nghệ thuật cuồng loạn, kích động, thêu dệt ủy mị bi/hài/khoái lạc tạp kỷ, tôn tạo cá nhân, triển thi những mẹo vặt cóp nhặt từ đời thường…lại có tác dụng lôi kéo đông đảo đám đông hưởng ứng một cách say mê đến độ cuồng tín -> si nghiện, đọa trụy sắc tướng -> vô thức tự kỷ -> lây nhiễm dây chuyền cùng khắp. Đó chính là một trong những ứng quả của thời mạt pháp khó thể mà nhận ra!.. Hãy cùng nhau đối chiếu lời Phật dạy:

        “Dựa theo hình sắc, âm thanh để thấy phật, đó là người hành sai đạo, không bao giờ thấy được Như Lai(không phải 32 tướng mạo hữu vi của thế gian)” – Kinh Kim Cang Bát Nhã Ba la mật đa.

  “A-nan, lại hành giả kia, thọ ấm chưa tiêu dung làm sanh ra vọng tưởng hư minh về hỉ/an/lạc giả cảnh, tà kiến rằng mình chứng đắc vô ngại/tự tại giải thoát, do mê lầm ngã mạn như thế khiến cho người ấy liền đọa nhập vào địa ngục a tỳ vô gián… Khi thọ ấm đã hư diệu, không mắc các tà lự, tưởng ấm chưa tiêu dung làm sanh ra vọng tưởng dung thông, tính viên định phát minh. Trong tam-ma-địa, tâm thích dạo chơi, cho tư tưởng bay ra, tham cầu đi nhiều nơi. Người ấy thật không biết bị ma gá vào, còn tự nói rằng mình đã được vô thượng bồ-đề. Ma đến nơi người mong cầu lãng du kia, trải tòa ngồi thuyết pháp. Hình người giảng pháp thì không biến đổi, nhưng những người nghe pháp bỗng dưng thấy mình đang ngồi trên những tòa sen báu, toàn thân hóa thành khối vàng tía chói sáng. Mỗi người đang nghe pháp đều cảm thấy như vậy, cho rằng mình đạt được chuyện chưa từng có. Người ấy vốn không biết mình bị ma nhập, còn nói mình chứng vô thượng niết-bàn. Ma liền đến nơi người  mong cầu huyền ứng  kia, trải tòa thuyết pháp. Trong chốc lát, khiến cho thính chúng thấy mình hiện thân thành người già trăm ngàn tuổi. Họ sinh lòng ái nhiễm, không thể rời người ấy. Họ tự thân làm như nô bộc, đem cúng dường cho ma bốn thứ mà không hề mệt mỏi. Thính chúng ở dưới pháp tòa đều tin rằng người ấy là vị thầy trong đời trước của mình, phát khởi lòng riêng yêu mến pháp sư, dính chặt như keo sơn, như được điều chưa từng có. Ma thường nói đến thần thông và tự tại, hoặc khiến cho người khác thấy được cõi Phật. Cõi ấy không thật, chỉ  hiện ra do ma lực để huyễn hoặc người ta. Ma ưa nói đến cõi âm, luôn miệng xưng tán phật lớn/nhỏ/trước/sau/nam/nữ, phật, bồ tát ở nơi xa xôi, ma ưa thích nhàn rỗi, tìm cầu nhàn du đây đó, khuyến dụ tu luyện thần thông, nhập tướng cảnh nhàn hạ vui sướng, tán thán tham dục (Sắc/Danh/Tài/Thụy/Thực), ngay cả không từ bỏ những việc thô tục. Làm những hạnh bất tịnh, cho đó là truyền pháp. A-nan nên biết, trong thời mạt pháp mười thứ ma ấy, hoặc xuất gia tu tập theo giáo pháp của Như Lai, hoặc chúng gá vào thân người, hoặc tự biến thành nhiều dạng khác nhau. Chúng đều tự xưng đã thành bậc chánh biến tri. Các ông nên biết rõ tình trạng này, để khỏi rơi vào vòng luân hồi. Nếu các ông mê lầm không biết, sẽ khiến đọa vào địa ngục a tỳ, vô gián…” [Trích Kinh Thủ Lăng Nghiêm theo bản Hán dịch của cố Hòa thượng Tuyên Hóa, Việt dịch Thích Nhuận Châu – NXB Tôn giáo 2002].

2. Điều vướng mắc thứ hai

Đừng để bị bỏ cuộc lưng chừng bởi do chưa thông rõ những Hán từ đính kèm, đây là điều thật là đáng tiếc đối với những người có tinh thần khoa học đam mê nghiên cứu và thật đáng thương cho những người có đức tin trọn vẹn lại bị sa vào những ma thuyết huyễn nghĩa làm cho mê hoặc, đảo điên như đã nói trên… Một lần nữa chúng ta cần nên nhớ rằng Phật học nguyên thủy là giáo pháp bình dị, thiết thực và đại chúng giúp chúng sanh làm chủ hoàn toàn các xúc cảm hư ảo (bi/hỉ/lạc/an), tiêu trừ sạch vọng tưởng huyễn hoặc (kiên cố/hư minh/dung thông/u ẩn/điên đảo) để được thật sự tự do thoát khỏi Dukkha, đó là chân lý không gì khác hơn.  Bởi thế cho nên với bối cảnh lịch sử cách đây hơn 2500 năm về trước – xin nhấn mạnh và xin nhắc lại – trong điều kiện chữ viết (văn từ) chưa phổ cập, phương tiện thắp sáng thô sơ, mật độ cư dân thưa thớt, địa lý giao thông trắc trở (biên địa) -> thuật ngữ giao tiếp/học thuật chưa thống nhất, trình độ dân trí hạn chế… Do đó, nếu tôn tạo giáo pháp phức tạp, ngôn từ huyễn hoặc, siêu huyền như những quan điểm cực đoan về sau cố làm cho biến tướng dần tính bình dị, thiết thực và đại chúng sẵn có, thì hãy thử hỏi làm sao trong vòng thời gian 49 năm thuyết pháp trong điều kiện nhiều khắc nghiệt (biên địa, đa thổ ngữ, chưa phổ cập chữ viết, đa trình độ, bị Bà la môn và các tôn giáo đương thời chống đối) mà Đức Phật đã dẫn dắt thành công hơn 2400 người chứng thành Thánh Quả A la hán trong đó bao gồm cả những hạng phàm phu thất học, giai cấp hạ tiện, những đối tượng đã từng phạm tội nặng trong xã hội (tướng cướp, kỹ nữ, giang hồ, gian thương)?.

Vậy thì chúng ta hãy cùng nhau thức tỉnh trở lại và sẵn sàng chịu khó dành ra một ít thời gian để cùng tham khảo một cách đúng đắn những thuật ngữ cơ sở vận dụng trong giáo pháp, thay cho việc hoang phí thời gian một cách vô ích là: công phu học theo sáo ngữ huyễn hoặc, tín điều rập khuôn, lặn lội xa xôi tìm tòi (tâm đuổi theo pháp) tới những nơi biện bày đủ thứ tướng tượng phù phiếm, tôn tạo hình thức mê tín (thức bị hình sắc trói cột), ngụy biện trơn tru cho những kiến thức thấy biết sai trái (tà kiến biện thông) và nô dịch cùng đám đông hoang tưởng suốt nhiều đời kếp… Một lần nữa khuyên bạn đọc không nên vội vàng lướt qua phần căn bản về việc hiểu đúng thuật ngữ Hán Việt và chớ vội tin bất cứ những gì mà mình chưa thông hiểu. Đây chính là điều đã từng trói buộc biết bao thế hệ mê vọng và cuồng tín [Y lý nhập chủng hạnh, bất tùy ư kinh giáo nghĩa là: “Đúng theo lý mà gieo mầm đức hạnh, không để bị trói buộc bởi câu chữ trong kinh giáo” – Tổ Đạt Ma]. Chúng ta hãy từ tốn nhẫn nại và cùng nhau chiêm nghiệm lại dần dần ý nghĩa thiết thực của giáo pháp là cùng đối chiếu(soi chiếu, chiếu kiến) dần bên trong nội thức của chính mình để giúp ta được ngày càng sáng tỏ mọi sự việc bên ngoài (ngoại pháp) mà gieo mầm thiện nghiệp sẽ giúp ta thăng tiến dần đức hạnh… Chính hành động đúng đắn(chánh nghiệp) thông qua sự suy nghiệm(chánh tri kiến, tư duyri kiến, tư duy) vấn đề cốt lõi cùng điều hợp đúng(chánh niệm) thân tâm và đồng thời cũng sẽ chính là năng lực xúc phát(tín lực giác chi) giúp ta khai mở dần năng lượng tâm thức – đối tượng thuộc ngoài phạm trù nhận thức của 5 giác quan hiện hữu của con người – song hành cùng sự vận dụng trí tuệ một cách triệt để(trạch pháp giác chi) tránh bị lôi cuốn theo hình thức cực đoan(Y Trí bất qui Thức) dần lan đến dị đoan cố hữu suốt ngàn năm không lối thoát… Chúng ta hãy luôn tỉnh táo để luôn sáng suốt nhận ra!.

Một vài ví dụ thực tế về việc bị nhiễm độc Si:

{[Chính trị gia (năng lượng âm thanh kích hoạt thanh thức)] + [Đám đông tuyên truyền (năng lượng hình thức -> kích hoạt pháp thức)]} -> tạo hiệu ứng gây Si binh sĩ, nhân dân. Thí dụ Adoft Hitler là chính trị gia thế kỷ 18 được mệnh danh là sát thủ số 1, dưới tay ông ta là những tướng lĩnh, những khoa học gia rất giỏi và luôn trung thành một cách vô thức (bị điều khiển), luôn sẵn sàng làm theo mệnh lệnh cho dù biết đó là điều sai trái, vô đạo đức…

{[Giáo chủ (năng lượng âm thanh kích hoạt thanh thức)] + [Đám đông tín đồ (năng lượng hình thức -> kích hoạt pháp thức)]} -> tạo hiệu ứng gây Si tín đồ.Có những giáo phái truyền bá mê tín dị đoan, tình dục, quyền lực, sai lệch đạo lý , dùng tà thuật thuyết giảng ngụy biện thông suốt (Tà Kiến Biện Thông) thu phục rất nhiều tín đồ kể cả những người có trình độ học vấn cao không phân biệt được đúng/sai (chánh/tà), do bị cuốn theo hình thức kích hoạt mê muội – thôi miên tập thể – vô thức đến nông nổi tự làm nô lệ cho giáo chủ, cảm tử vì đạo!… Vào năm 1995 Shoko Asaharalà giáo chủ phái Aum  Nhật Bản có khả năng thu phục đám đông (thôi miên tập thể) trong đó có những tầng lớp trí thức nô dịch tự nguyện,thậm chí bị lôi cuốn cảm tử,  tự tử theo tà giáo nầy…. Năm 1961 Jim Jones sinh trưởng ở Lynn, thuộc miền Nam bang Indiana, Mỹ bởi tài ăn nói lưu loát và tài hùng biện, nhiều người tin tưởng, sùng bái và gọi Jones là “nhà tiên tri”. Lòng tin của họ càng tăng thì ảo tưởng về quyền lực của Jones càng lớn. Y từng hùng hồn tuyên bố với các tín đồ rằng, y chính là vị cứu tinh của những người đang tuyệt vọng, Jones càng ngày càng có những hành động điên rồ khi nói với các tín đồ rằng, một xã hội thoải mái về tình dục sẽ càng giúp con người tới gần với Thượng đế, toàn bộ thành viên đi theo giáo phái nầy bị ép sex tập thể. Thậm chí, họ còn lạm dụng tình dục cả trẻ con, Jones đã gây dựng một giáo phái “biến thái” khiến 1.000 người cuồng tín cùng nhau tự sát!…

{[Chủ tịch Hội đồng quản trị (năng lượng âm thanh kích hoạt thanh thức)] + [Đám đông nhân sự tuyên truyền chiến lược (năng lượng hình thức -> kích hoạt pháp thức)]} -> tạo hiệu ứng  gây Si khách hàng. Thực tế cho thấy chiêu thức bán hàng đa cấp gây phá sản rất nhiều người nhẹ dạ, tạo hiệu ứng lan truyền nối đuôi (hiệu ứng đô mi nô) đầu cơ ảo….

{[Chủ tịch hiệp hội giải trí (năng lượng âm thanh kích hoạt thanh thức)} -> tạo hiệu ứng gây Si khán giả. Các cổ động viên cuồng si kích hoạt văn hóa đen (bạo lực, trụy lạc, sex), tôn thờ thần tượng, sống chết theo thần tượng…

Cách để hóa giải và ngăn chặn được bệnh Si -> đó là chúng ta cần phải thường xuyên tư duy một cách đúng đắn (Chánh Tư Duy) để có được nhận thức đúng đắn (Chánh Tri Kiến) tránh để bị cuốn theo tà kiến (kiến thức sai), tà pháp (giáo pháp sai), tà kiến biện thông (ngụy biện kiến thức sai). Tà kiến biện thông là thứ độc dược vô cùng nguy hiểm, người có năng lực hùng biện + đám đông kích hoạt sẽ tạo nên hiệu ứng gây mê cộng đồng rất mạnh. Cụ thể trong giới ca sĩ, kịch sĩ sau khi được lăng xê, đồn thổi (đám đông kích hoạt) nổi tiếng cho dù hát sai, diễn sai, phong cách nhố nhăng, phát biểu linh tinh…đám đông vẫn cho là hay, là đúng! -> sản sinh ra thế hệ âm nhạc, nghệ thuật biến tướng… Tương tự giới tu sĩ, giáo sĩ cũng vậy, sau khi được lăng xê, đồn thổi (đám đông kích hoạt) nổi tiếng cho dù nói sai, chế tác giáo pháp dị biệt, bày biện tướng tượng linh tinh… thậm tệ đến mức nói sai, hành sai những điều rất là cơ bản từ giáo pháp chánh tông – đối với người sáng suốt thì thấy quá rõ ràng – nhưng người  mê cùng ám thị đám đông vẫn cho là hay, là đúng! -> sản sinh ra thế hệ tôn giáo biến tướng… Và chúng ta chắc cũng từng xem qua báo chí viết về một số hiện tượng cuồng si thật là buồn cười ùn ùn kéo nhau lễ hội hối lộ, vái lạy trường kỳ những tướng tượng phong vị… Thậm chí vái lại ụ mối, ba ba, rắn, lươn chỉ vì tin đồn nhảm!…kéo nhau bỏ tiền ăn uống để được chửi, mắng (bún chửi, cháu mắng)!… Do đó, để tránh bị lôi cuốn vào những vòng xoáy suy hóa cực đoan nầy -> dị đoan thủ kiến – phân biệt đâu là Chánh/Tà – thì chúng ta hãy luôn luôn ghi nhớ rằng:

Chánh Pháp mang 3 đặc điểm: 1. Không tôn tạo hình thức; 2. Không giáo điều tuân thủ, khuyến khích mọi người tư duy đúng đắn; 3. Luôn mang đến lợi ích thiết thực (≠ lợi ích chiêu dụ tham gia) cho cộng đồng đó là trí sáng + tâm an + thể cân bằng hài hòa.

Tà Pháp mang “3 độc điểm”: 1. Luôn tôn tạo danh vị, khuyến khích phát triển hình thức, xưng tán tướng tượng; 2. Luôn giáo điều tuân thủ rập khuôn, lập lờ sự thật, hù dọa nhân quả; 3. Mang đến cho cộng đồng: sự mê mờ, quẫn trí, tâm vọng động, bất an (lo sợ phạm thượng, bị trừng phạt…), nô lệ hình tướng suốt nhiều đời kiếp…

Để giúp giải độc cho những người đã bị trúng độc Si, thì thuốc giải hữu hiệu và thiết thực nhất đó chính là hãy luôn kết nối đoàn thể Chân-Thiện-Mỹ để cùng nhau tu học đúng chánh pháp thì mới đủ công năng giúp mình cởi trói được vòng kiền vô hình nầy mà thôi, bởi vì trong lúc si mê ta sẽ nhìn trắng hóa ra đen và nhìn đen hóa trắng tựa như loạn màu vậy, nhìn thiện tri thức bị méo mó, nhìn tà tri thức tưởng là minh sư (trích Kinh Thủ Lăng Nghiêm, Thiếu Thất Lục Môn) tự nguyện bị trói buộc, nô dịch “tưởng minh sư, tướng xưng vị” cho dù bị sai khiến, tước đoạt tự do tiến hóa, làm đối tượng diễn tuồng tà pháp cũng cười (Si cuồng cầu đạo)?!..tựa như vui vẻ chen nhau ăn bún chửi, cháu mắng, phở nhăn vậy (Si cuồng cầu thực). Si cuồng cầu đạo “giải thoát” đồng nghĩa với  việc đánh mất: tự do -> tự tin -> tự mình -> tự chủ -> tực lực -> tự tu -> tự tại -> tự tiến hóa => tự tánh thành tựu. Ngược lại tự nguyện trói buộc đến nỗi ngoan mê hạ mình bái lạy, cung thỉnh, hối lộ sắc tướng để được ân sủng, chiếu cố, thọ ký, ban bố hồng ân?!… thậm chí si cuồng vái lạy cả ụ đất, súc vật… Bởi thế xưa kia Đức Phật đã từng nhắc nhở các đồng tu về ý nghĩa đoàn thể [gọi chung là Tăng già (Sangha)] luôn cùng gắng kết, hòa hợp với nhau để đồng tiến hóa và đồng tỉnh nhận ra(Giác ngộ) tất cả chúng sanh và vạn pháp (Pháp) đều cùng chung Thể Tánh (Bản Tâm) bình đẳng bất phân biệt do nghiệp lực mà biến thành (PhápTướng), hãy cùng nhau quay trở về (Qui Y, Quần Triệu) với tự tánh (Pháp Tánh) vốn: thanh tịnh, tự đầy đủ, bất phân biệt, sanh muôn pháp (sanh/diệt, tăng giảm, tịnh/cấu). Giác ngộ ra chân lý này (kiến tánh) để hòa nhập cùng tự tánh(thành tựu chứng đắc) thì sẽ không còn Dukkha(sự trói buộc, giam hãm của vạn pháp làm sanh ra biết bao phiền não, khổ đau đeo bám nhiều đời kiếp). Đó là chân lý mà mọi người cần luôn hằng tâm ghi nhận (bảo lưu) tận tâm khảm để thành tựu giác ngộ (Phật). Tức là 3 điều luôn hằng tâm(Tam Bảo) để làm hành trang quay về(Qui Y) với tự tánh, chứ không mang hình thức tôn tạo là ngôi báu (Phật báu, Pháp báu, Tăng báu) hay vật quí giá(Phật bửu, Pháp bửu, Tăng bửu) nầy nọ… -> khiến luôn mãi bị chấp thủ theo hành thức danh sắc -> tức là còn sở hữu tướng sanh/diệt…thì sao gọi là giải thoát?

Cùng một lần nữa điểm lại lời dạy của Đức Phật và Chư Tổ:

         [Này các Kàlàmas, chớ để bị dẫn dắt bởi những lời đồn hay bởi truyền thống, chớ để bị dẫn dắt bởi những lời người khác nói, chớ để bị dẫn dắt bởi những gì ghi lại trong Kinh điển, bởi lý luận hay suy diễn, bởi xét đoán bề ngoài, bởi tán thành một lý thuyết nào đó, bởi lòng tôn trọng “vị Sa môn này là Thầy ta”. Mà này các Kàlàmas, khi các vị tự mình biết rõ: “Những pháp này là bất thiện, những pháp này đáng bị khiển trách và bất lợi”. Lúc ấy các vị hãy từ bỏ chúng… “Và này các Kàlàmas, khi nào các vị tự mình biết rõ: “Những pháp này là thiện, những pháp này là không lỗi và có lợi”, lúc ấy các vị hãy tiếp nhận và an trú trong pháp đó”].

[“Trước, Sau như một, điều duy nhất mà Như Lai chỉ lý giải và nêu ra, đó chính là chân lý về “Khổ và sự giải thoát khỏi Khổ”. Cũng như nước đại dương chỉ có một vị là mặn, học thuyết của Như Lai chỉ có một vị là giải thoát“].

[“Hãy tự làm hòn đảo cho chính mình, hãy lấy chính mình làm nơi nương tựa, không nương tựa vào ai khác, hãy lấy Phật pháp làm hòn đảo, không ai khác có thể làm nơi nương tựa cho mình”].

[”Hỡi các Tỳ kheo, ngay cả quan niệm giải thoát, minh bạch và rõ ràng như thế, nhưng nếu các ông bám chặt vào đó, nếu các ông quý chuộng nó, nếu các ông cất giữ nó, nếu các ông ràng buộc vào với nó, thì vậy là các ông đã không hiểu rằng giáo lý chỉ như một chiếc bè, cốt dung để qua sông chứ không phải để mà ôm giữ lấy”].

[“Chẳng phải chúng sanh thỉnh Phật nói Pháp, mà vì Phật thương chúng sanh mà luôn làm bạn không thỉnh”].

[”Thời mạt pháp chúng sanh căn trí thấp hèn điên đảo, thấy pháp hữu vi thì đắm chắp tin mê, nói đến pháp vô vi thì ngớ ngẫn xa rời…không thấy Tánh mà cố nói mười hai bộ kinh, thảy đều là ma nói. Thầy là vua ma và Trò là dân ma… – Lược trích lời dạy của Tổ Bồ đề đạt ma trong kinh Thiếu thất lục môn].

[”Khi mê Phật độ Chúng Sanh, lúc ngộ ra chúng sanh độ Phật. Đó là bình đẳng là  bởi vì Phật cũng từ địa vị chúng sanh mà thành, cũng từng ngụ trong tam độc mà ra, cũng từng phiền não mà tu thành quả bồ đề, thánh nhân cũng từ phàm phu mê muội mà ngộ thành không gì khác hơn…Chớ mê muội tìm Phật ngoài Tâm…Thuộc làu, tụng khéo mười hai bộ kinh mà không thấy tánh quyết không thể nào thoát nghiệp, nói pháp như mưa tuôn thảy đều là ma nói, Thầy là vua ma, Trò là dân ma…  – Lược trích lời dạy của tô Bồ đề đạt ma trong kinh Thiếu thất lục môn].

Tóm lại: Hằng ngày chính trong đời sống hiện tại nầy, đó là mỗi chúng ta hãy luôn gắng giữ gìn sao cho hệ tâm thức lúc nào cũng được cân bằng, hài hòa và đồng hạn chế dần Tam độc(Tham–Sân-Si) gây ảnh hưởng đến nhân cách, đời sống, tư duy tiến hóa của ta và vạn vật xung quanh.

Hiểu đúng và thực hành đúng giáo pháp giác ngộ nguyên thủy (Phật học nguyên thủy), đó chính là con đường giải thoát thật sự.